Hoa Mai: Nguồn Gốc Và Ý Nghĩa Của Cây Hoa Mai Ngày Tết

Mỗi khi Tết đến, khắp nơi từ đường phố đến từng ngôi nhà của người Việt đều rực rỡ sắc vàng của hoa mai. Những cành mai được chọn lọc kỹ càng, mang về để dâng lên ông bà tổ tiên, thể hiện ước vọng cho một năm mới tràn đầy an khang và hạnh phúc.

Tuy nhiên, không phải ai cũng biết rằng hoa mai vàng chính là biểu tượng của ngày Tết cổ truyền Việt Nam. Chính vì thế, Chợ Hoa Kiểng muốn chia sẻ với các bạn nguồn gốc và ý nghĩa của cây hoa mai ngày Tết trong bài viết dưới đây.

Nguồn gốc của cây hoa mai 

Hoa mai trong tiếng Anh được gọi là Apricot Flowers, với tên khoa học là Ochna integerrima. Cây mai còn được biết đến với tên gọi khác là cây hoàng mai. Nó thuộc họ Mai (Ochnaceae) và rất được ưa chuộng trong dịp Tết Nguyên Đán ở Việt Nam, đặc biệt là ở khu vực miền Nam.

Ở Việt Nam, cây mai chủ yếu mọc tại các khu rừng thuộc dãy Trường Sơn, vùng Đồng bằng sông Cửu Long, và một số tỉnh như Quảng Nam, Đà Nẵng, Khánh Hòa. Tuy nhiên, ở các vùng cao nguyên, số lượng cây mai lại khá ít.
Hoa mai có nguồn gốc từ Trung Quốc, nơi chúng đã xuất hiện khoảng hơn 3000 năm trước. Trong cuốn sách “Trân hương bảo ngự” của tác giả Phí Cung Ấn thời Minh, có câu ghi lại rằng: “Đắc Kỷ ái lãm hàn mai. Trụ tằng ngự tuyết đồng lãm chi.” Câu này được dịch là: “Đắc Kỷ yêu thích ngắm hoa mai giữa mùa lạnh. Nhà vua thường đội tuyết để cùng thưởng thức.”

Hoa mai có nguồn gốc từ Trung Quốc, nơi chúng đã xuất hiện khoảng hơn 3000 năm trước

Với vẻ đẹp đặc trưng, hoa mai đã chiếm được cảm tình của người Trung Quốc từ thuở xa xưa. Cùng với cây Tùng và Cúc, hoa mai không chỉ được công nhận là một phần của bộ ba “Tuế hàn tam hữu,” mà còn được vinh danh là quốc hoa của đất nước.

Nguyên thủy, hoa mai được đặt những cái tên rất đẹp, dựa trên các đặc điểm của hoa. Chẳng hạn, “Yên chi mai” chỉ loài hoa mai có màu đỏ hồng, “Thủy tiên mai” là loại hoa mai có sáu cánh tròn giống như hoa thủy tiên, còn “Lục ngạc mai” là loại mai có đài hoa màu xanh đậm. Theo những tư liệu cổ, hoa mai ở Trung Quốc được chia thành bốn loại chính: Bạch mai, Thanh mai, Hồng mai và Mặc mai.

Hoa mai khởi đầu là một loài cây hoang dại, rất thích hợp với điều kiện khí hậu nhiệt đới, cho phép cây sinh trưởng và phát triển mạnh mẽ. Khi được chăm sóc chu đáo, hoa mai sẽ nở rực rỡ và có thể sống lâu bền.
Với đặc điểm rụng lá vào cuối mùa đông và nở hoa vào đầu mùa xuân, cây mai thường được trồng làm cây cảnh trong dịp Tết Nguyên Đán ở châu Á, đặc biệt là tại Việt Nam.

Đặc điểm của cây mai vàng

Hình dáng và bộ rễ

Cây mai mang vẻ đẹp thanh lịch, thuộc loại cây lâu năm, có thể sống và phát triển hơn một trăm năm. Là cây thân gỗ, mai vàng có thân cứng và cành hơi giòn, nhưng vẫn dễ uốn để tạo hình. Thân cây xù xì với nhiều cành nhánh. Tán lá thưa, và nếu phát triển tự nhiên từ hạt, cây có thể cao tới 20-30m. Gốc cây khá to, với bộ rễ lồi lõm có độ sâu từ 2-3m.

Cây mai mang vẻ đẹp thanh lịch, thuộc loại cây lâu năm, có thể sống và phát triển hơn một trăm năm

Lá mai

Lá mai là loại lá đơn, mọc xen kẽ và so le, có hình dạng thuôn dài giống như hình trứng. Mặt trên của lá có màu xanh tươi, trong khi mặt dưới lại mang sắc vàng nhẹ.

Hoa mai

Hoa mai mang tính lưỡng tính, phát triển từ nách lá và tạo thành các chùm. Ban đầu, hoa cái xuất hiện, sau đó phát triển thành những chùm nụ xanh non. Sau khoảng một tuần, nụ hoa sẽ nở thành những cánh hoa mai vàng rực rỡ. Thông thường, hoa có 5 cánh nhỏ và mỏng manh, nhưng cũng có những bông đặc biệt với 9-10 cánh. Hoa mai thường chỉ nở trong khoảng 3 ngày trước khi tàn.

Thời gian nở

Mặc dù hoa mai thường nở vào mùa xuân, nhưng sự biến đổi của thời tiết có thể khiến hoa nở không đều, dẫn đến hiện tượng cây mai ra hoa sớm hoặc nở trái mùa. Không phải tất cả hoa đều có khả năng đậu quả; chỉ những hoa nào đậu quả mới có thể phát triển. Sau khi tàn, bầu noãn của hoa sẽ phình to, và sau một thời gian, hạt sẽ được hình thành.

Ý nghĩa của cây hoa mai

Ý nghĩa của hoa mai trong thực tiễn

Từ xa xưa, cây mai đã được xem là cây quý, biểu trưng cho phú quý và may mắn, điều này được thể hiện qua sức sống bền bỉ của nó.

Trước khi ra hoa, cây mai phải trải qua mùa đông khắc nghiệt, gió lạnh và bão tuyết. Chính vì vậy, cây mai trở thành biểu tượng khích lệ mọi người vượt qua khó khăn, thăng trầm để đạt được thành công, tỏa sáng như những bông hoa mai vàng rực rỡ.

Cây mai đã được xem là cây quý, biểu trưng cho phú quý và may mắn, điều này được thể hiện qua sức sống bền bỉ của nó

Ý nghĩa của hoa mai ngày Tết

Không phải ngẫu nhiên mà hoa mai đã trở thành biểu tượng của Tết Việt Nam. Những ai trồng và chăm sóc cây mai sẽ nhận thấy rễ cây vững chãi cắm sâu vào lòng đất, chịu đựng mưa gió bão bùng, và sau nhiều năm vẫn nảy mầm một cách bền bỉ và mạnh mẽ.

Nhiều gia đình lựa chọn hoa mai để trang trí trong dịp Tết vì họ tin rằng nếu hoa nở vào ngày mùng 1, sẽ mang lại bình an và thịnh vượng. Vì vậy, hình ảnh những bông mai vàng rực rỡ đầu năm đã trở thành biểu tượng của phép màu, mang đến sự thịnh vượng cho tất cả những ai đến thăm.

Hình ảnh bông mai vàng rực rỡ đầu năm mang đến sự thịnh vượng cho tất cả những ai đến thăm

Các loại hoa mai được ưa chuộng nhất hiện nay

Mai Tứ Quý

Cây mai Tứ Quý, hay mai đỏ (Ochna Atropurpurea), là loài hoa kiểng đặc biệt nở quanh năm. Nó nở hoa hai lần: lần đầu với hoa vàng, lần sau hoa đỏ. Hoa mai có 5 cánh vàng tươi, rụng khi tàn, trong khi 5 đài hoa chuyển sang đỏ sẫm, khép lại như búp ôm nhụy hoa.

Cây mai Tứ Quý, hay mai đỏ (Ochna Atropurpurea), là loài hoa kiểng đặc biệt nở quanh năm

Hạnh Mai

Cây hạnh mai (Prunus mume), còn được gọi là mai mơ, có chiều cao từ 6 đến 9m. Lá cây có hình bầu dục, đầu nhọn và có răng cưa nhẹ. Hoa mai thường có 5 cánh, màu trắng hoặc hồng. Quả non có màu xanh, khi chín sẽ chuyển sang màu vàng và mang vị chua ngọt.

Hoa hạnh mai thường có 5 cánh, màu trắng hoặc hồng

Bạch Mai

Hoa bạch mai có thể cao lên đến khoảng 15m, thường được trồng tại các khu vực như Bến Tre, Tây Ninh và Hà Tiên. Loài hoa này sở hữu màu trắng tinh khiết với 6-8 cánh dày và nhụy vàng, rất giống với hoa sứ. Tuy nhiên, việc trồng cây bạch mai không hề dễ dàng và đòi hỏi sự chăm sóc tỉ mỉ.

Bạch mai sở hữu màu trắng tinh khiết với 6-8 cánh dày và nhụy vàng, rất giống với hoa sứ

Hồng Mai

Cây Hồng mai (Jatropha pandurifolia) là cây thân gỗ, cao khoảng 1 – 4m. Lá cây màu xanh thẫm, mọc đơn lẻ và xẻ thùy. Hoa hồng mai có 5 cánh màu hồng và nhị vàng, nở thành cụm ở đầu nhánh, nở rải rác quanh năm. Quả chín có màu nâu đen.

Hoa hồng mai có 5 cánh màu hồng và nhị vàng, nở thành cụm ở đầu nhánh, nở rải rác quanh năm

Hoàng Mai

Cây hoa mai vàng, hay Lạp mai, có những bông hoa 5 cánh nhỏ nhắn, màu vàng tươi rực rỡ. Loại cây này chỉ nở một lần mỗi năm vào cuối tháng Chạp âm lịch.

Một loại hoa mai vàng, hay Lạp mai, có những bông hoa 5 cánh nhỏ nhắn, màu vàng tươi rực rỡ

Song Mai

Loài mai này được đặt tên như vậy vì thường ra hoa và kết trái từng đôi. Hoa mang màu trắng muốt, tạo nên vẻ thanh khiết và tinh khôi.

Hoa mang màu trắng muốt, tạo nên vẻ thanh khiết và tinh khôi

Mai Chiếu Thủy

Cây mai chiếu thủy (Wrightia religiosa) là loài cây đa niên cao khoảng 1,5m, có nhiều cành nhánh và gốc cây to. Lá cây nhỏ, dài, mọc theo cặp. Hoa trắng, mọc thành chùm nhỏ, gồm 5 cánh và có mùi thơm nhẹ. Tên gọi của cây xuất phát từ đặc điểm cuống hoa luôn hướng xuống dưới.

Hoa trắng, mọc thành chùm nhỏ, gồm 5 cánh và có mùi thơm nhẹ

Nhất Chi Mai

Cây nhất chi mai có gốc to xù xì và thân gỗ bóng đen. Lá của cây nhỏ, màu xanh non, với đầu nhọn hình mũi mác. So với các loại mai khác, hoa của nhất chi mai nhỏ hơn, có nhiều cánh mỏng, ban đầu có màu trắng và dần chuyển sang đỏ khi tàn. Hoa có thể mọc đơn lẻ hoặc theo chùm.

So với các loại mai khác, hoa của nhất chi mai nhỏ hơn, có nhiều cánh mỏng, ban đầu có màu trắng và dần chuyển sang đỏ khi tàn

Mai cúc

Mai cúc là một loại cây thân gỗ nhiều nhánh, có nguồn gốc từ Bình Định

Mai đại lộc

Mai đại lộc là dòng hoa đọt đỏ quý hiếm, được yêu thích với cánh khít, tròn và màu sắc sặc sỡ, có từ 24 đến 56 cánh

Mai xanh

Mai xanh (Petrea volubilis) là cây thân leo thuộc họ Mai, có nguồn gốc từ Trung Mỹ và Mexico. Thân cây sần sùi, màu nâu xám, có thể dài tới 10-12 mét. Mai xanh phổ biến với hai giống: hoa mai Thái và mai hoa xanh Đà Lạt.

Mai xanh (Petrea volubilis) là cây thân leo thuộc họ Mai, có nguồn gốc từ Trung Mỹ và Mexico

Một số loại hoa mai khác

Ngoài những loại mai phổ biến, Việt Nam còn nhiều loại khác như mai hoa đăng, mai dương, mai chỉ thiên (hay mai vạn phúc, mai tiểu thư), thanh mai, hoàng yến, hoa mai đá, tùng tuyết mai, mai nhật, mai thái, cẩm tú mai, mai rừng (mai núi), và bạch tuyết mai.

>>> Xem thêm: Top 17+ Những Giống Mai Quý Nhất Của Việt Nam, Báu Vật Ngày Tết

Kết luận

Trên đây là những thông tin về nguồn gốc và ý nghĩa của cây hoa mai. Hãy nhanh tay mua ngay một cây hoa mai để trưng bày trong ngày Tết 2025. Hoa mai không chỉ kiên cường và bền bỉ, mà việc chăm sóc cũng có thể khó khăn, nhưng sẽ đem lại thành quả xứng đáng. Chúc gia đình bạn một năm mới đầy hạnh phúc!